دیدار در نمایشگاه نوآوری و شکوفایی

مرکزتحقیات طب سنتی ایران در دومین نمایشگاه نوآوری و شکوفایی فجر انقلاب شرکت کرده است.

عزیزانی که مایل به دیدار با مدیران طرح یا تهیه کتب چاپ شده در قالب طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران هستند، می‌توانند در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه 20 و 21/11/88 به مصلای تهران، انتهای راهروی ستاد گیاهان دارویی و طب ایرانی، غرفه «مرکز تحقیقات گیاهان دارویی و مرکز تحقیقات طب سنتی دانشگاه شاهد» مراجعه نمایند.

منتظر دیدارتان هستیم.

 

برگزاری نخستین جلسه شورای علمی طرح احیا

نخستین جلسه شورای علمی طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران در تاریخ نهم آبان‌ماه 88 در محل تالار اجتماعات ستاد مراکز تحقیقاتی دانشگاه شاهد برگزار شد. در این جلسه آقایان دکتر محسن ناصری (مجری طرح)، دکتر حسین رضایی‌زاده (مدیر طرح)، دکتر ناصر رضایی‌پور (مدیر اجرایی)، دکتر مهدی محقق، استاد مدائنی، دکتر محمدمهدی اصفهانی، دکتر محمدعلی لسانی فشارکی، استاد محمدصادق شریعت پارسا، دکتر علیرضا عباسیان، دکتر مجید اصغری، مهندی محمد صالحی و خانم‌ها دکتر فرزانه غفاری، دکتر الهام عمارت‌کار، دکتر خوش‌زبان و دکتر نیکزاد حضور داشتند.

پس از قرائت آیاتی از قرآن کریم و خوش‌آمد گویی گزارشی از روند اجرایی مرحله نخست طرح احیا و کتب منتشر شده در این مرحله توسط آقایان دکتر رضایی‌زاده و دکتر رضایی‌پور ارائه شد و سپاس 19 عنوان کتاب پیشنهادی جهت انجام کارهای لازم برای چاپ و انتشار در مرحله دوم طرح به داوری اساتید و اعضای شورا گذاشته شد.

در مورد کتب مختلف و مصححان و مترجمان آنها بحث و تبادل نظرهای فراوانی صورت گرفت که منجر به طولانی‌تر شده جلسه نسبت به زمان پیش‌بینی شده هم گردید.

اساتید و اعضای محترم شورای علمی طرح نیز ضمن سپاس از دست‌اندرکاران و حجم قابل توجه کارهای صورت گرفته،‌ کیفیت و دقت آثار چاپ شده را ستودند و پس از بحث و بررسی‌های لازم، نمرات مورد نظر را به آثار پیشنهادی دادند.

به امید خدا پس از جمع بندی نظرات داوران محترم،‌ بر اساس اولویت‌های به دست آمده و همچنین بودجه‌های محقق شده مرحله دوم طرح قراردادهای لازم با مصححان و مؤلفان و مترجمان محترم منعقد و روند امور اجرایی چاپ و انتشار آثار پیگیری خواهد شد.

به زودی فهرست آثار مورد نظر جهت انتشار در قالب مرحله دوم طرح نیز جهت آگاهی عزیزان و علاقمندان منتشر خواهد گردید.

 

اطلاعیه پایان مرحله نخست از طرح احیا

به آگاهی همراهان گرامی می‌رساند با پایان پذیرفتن مرحله نخست از طرح ملی میراث مکتوب طب سنتی ایران و چاپ 10 عنوان از معتبرترین متون طب ایرانی، متأسفانه با وجود تلاش‌ فراوان دست‌اندرکاران طرح، تصحیح و انتشار کتاب ارزشمند «مخزن‌الادویه» اثر گران‌سنگ محمدحسین عقیلی خراسانی علوی منتفی شد.

همچنین چاپ و انتشار دو کتاب «سفره اطعمه» و «تحفه سعدیه» در آینده نزدیک نیز در حال حاضر در پرده ابهام است.

در ضمن تصحیح و ویرایش کتب «جلد سوم مجوعه آثار شادروان دکتر سید جلال مصطفوی کاشانی»، «ملخص فصول بقراطی» و «ادب الطبیب» در حال انجام است و به امید حضرت حق، به زودی و در قالب مرحله دوم طرح احیا به چاپ خواهند رسید. ضمن آن که ویرایش دوم کتاب ارزشمند «مروری بر کلیات طب سنتی ایران» -که امسال به عنوان یکی از منابع آزمون دکترای تخصصی طب سنتی ایران معرفی شد- نیز به انجام رسیده و مراحل نهایی چاپ و انتشار را طی می‌کند.

باقی بقایتان.

 

گام یازدهم: حفظ صحت

میرزا علی‌خان ناصرالحکما معروف به دکتر میرزا علی خان در سال 1284 ه.ق متولد شده و از فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی مدرسه دارالفنون بوده است. وی مدت 4 سال در همان مدرسه به عنوان معلم ریاضی و پس از آن به عنوان معلم طب، جراحی، کحالی (چشم‌پزشکی) و حکمت طبیعی (فیزیولوژی) اشتغال داشت.

او نیز همراه چند نفر دیگر از پزشکان فارغ‌التحصیل مدرسه دار‌الفنون دوره چشم‌پزشکی را در دوره اقامت دو ساله دکتر راتولد، از شاگردان دکتر گالزفسکی، نزد وی گذارند و چنانکه از برخی نوشته‌ها استنباط می‌شود به مهارت و شهرتی دست یافت. از وی آثاری در زمینه پزشکی به صورت تألیف و ترجمه بجا مانده است که کتاب حاضر در بهداشت فردی و عمومی نمونه‌ای از آنهاست.

ناصرالحکما اگرچه در این کتاب از دانش جدید زمان خود استفاده بسیار کرده است، اما همچنان ساختار کتاب خود را بر پایه شیوه متداول طبیبان سنتی در قالب سته ضروریه طراحی کرده است. او در این کتاب که بر خلاف اسلاف و معاصران خود روش آسان‌نویسی را برگزیده است، یادداشت‌های سودمندی نیز برای آگاهی مردم زمان خود از اصطلاحات و اوزان و مقادیر اروپائیان درج نموده است. مطالعه این کتاب علیرغم گذشت 120 سال از زمان تألیف آن هنوز دلپذیر و برای پژوهشگران تاریخ پزشکی و پزشکی اجتماعی جالب می‌باشد.

این کتاب ارزشمند با تصحیح و تحقیق آقایان دکتر ناصر رضایی‌پور و دکتر محسن عابدی به زیور چاپ آراسته و منتشر شده است.

 

گام دهم: رساله افیونیه

افیون که به فرنگی آن را اُپیوم (Opium) گویند، جزئی از مجموعه‌ داروهای مرکبّه بوده و همواره مورد استفاده داروسازان قرار می‌گرفته است و چون در هر تریاک یا تریاق یک جزءِ افیون هم وجود داشته است، کم‌کم تریاک و افیون دو کلمة مترادف پنداشته شده است. در ادب فارسی هم، تریاق و تریاک، هر دو به معنی پادزهر به کار رفته است. مصرف تریاک به مفهوم امروزی آن، هرچند از زمان صفویه مورد استعمال واقع شده، ولی جسته‌ وگریخته پیش از آن هم در برخی از متون دیده شده است.

علما «بیهوشی» حاصل از تریاک را مصداق «خدر» و «فتور» دانسته‌اند و از آنجا که پیغمبر اکرم(ص) هر مادّة مُسکر (= مستی‌آور) و مُفَتِّر (سستی‌آور) را نهی فرموده است؛ بنابر جامعیّتی که میان خمر و موادّی همچون افیون و بنگ و حشیش بوده، فقیهان بر پایة قیاس فقهی حکم به حرمت این موادّ داده‌اند.

مولّف کتاب افیونیّه، عمادالدّین محمود بن مسعود شیرازی، طبیب قرن دهم هجری با توجه به سودها و زیان‌های افیون، خواسته مردم را به این نکته هشدار دهد که هرچند از این مادّه برای منظورهای مختلف پزشکی و داروئی استفاده می‌شود و از آن به عنوان یکی از «منوّمات» و «مرقّدات»، یعنی خواب‌کننده و بیهوش‌کننده به هدف درمان بیماری‌ها، یاد می‌کنند ولی در حال عادی زیان‌های روحی و جسمی را دربردارد که به حکم شرع و عقل مصرف آن ممنوع است و باید از آن پرهیز نمایند.

کتاب رساله افیونیه با مقدمه و نظارت دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، توسط آقایان دکتر رسول چوپانی و دکتر امید صادق‌پور و خانم وجیهه پناهی تصحیح شده و در قالب طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران به چاپ رسیده است.

 

گام نهم: فواید الطفیه

لطیف قزوینی در این کتاب بارها از پزشکان بزرگ یاد کرده و نظریات آنان را ذکر نموده است… وی بیش از همه از محمدبن‌زکریای رازی بهره برده و به نام وی استناد کرده است….

او سه بار از ابن سینا تحت عنوان‌های شیخ‌الرئیس، جناب شیخ‌الرئیس و نیز مولانا شیخ‌الرئیس یاد کرده و در سه جا به قول صاحب ذخیره یعنی سید اسماعیل جرجانی اشارت دارد. مؤلّف در عین حال که به گفته های پزشکان پیشین تکیه دارد، به شیوه‌ها و درمان‌های طبیبان هم‌عصر خویش نیز توجه کرده و بر قیاس و منطق خویش تکیه دارد.

لطیف قزوینی طبیبی محقق بود و در کتاب خویش بارها از تجربیاتی که انجام داده و شیوه‌ها و داروهایی که از آن نتیجه گرفته، یاد کرده است. وی گرچه پیرو طبّ کهن بوده ولی از طبّ اروپایی نیز غافل نمانده است. برای مثال در درمان سکته نظر خود را در مورد کاربرد جوهر انتیموان ذکر کرده است.

به طور خلاصه آنچه می‌توان گفت آن است که کتاب فواید الطفیّه، کتابی است ارزنده و آکنده از تجربیات شخصی مؤلّف که برخی از آنها می‌تواند امروزه نیز کاربرد داشته باشد. این کتاب به تصحیح و پژوهش دکتر مجید انوشیروانی و با مقدمه و نظارت دکتر حسن تاجبخش، استاد ممتاز دانشگاه تهران به زیور چاپ آراسته شده و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است.

 

گام هشتم: دور ساختن هرگونه زیان از تن آدمیان

«دفع مضارالكلیه عن الابدان الانسانیه بتدارك انواع خطاء التدبیر» كه به اسامی دیگر و نزدیك به آن مثلاً «تدارك خطا الواقع فی التدبیر الطبی»، «رفع مضارالكلیه» و… نیز خوانده شده، گوهری كم‌شناخته از گنجینه پربهای آثار طبی پور‌سینا است که اصل عربی این كتاب را پور‌سینا در فاصله زمانی سالهای 392 و 403 هجری قمری در 7 مقاله (فی تعدید انواع الخطا، فی الهواء، فی الحمام، فی الطعام، فی الماء و المشروبات، فی‌الحركات و فی امرالاستفراغ) به درخواست وزیر دانش‌پرور علی بن مأمون خوارزمشاه یعنی ابوالحسن احمدبن محمد السهلی نگاشته است كه از آن نسخ خطی متعددی در كتابخانه‌های ایران و جهان قابل دسترس است.

نكته بسیار جالب و نوآوری كه پور‌سینا با تألیف این اثر ماندگار به جهان پزشكی ارائه كرده و باب آن را گشوده است در حقیقت همان تدارك الخطا، یا به معنای روشن، جبران كاستی‌ها و اشتباهاتی است كه ممکن است برای انسان در مسائل مرتبط با حفظ الصحه، آگاهانه یا ناآگاهانه، روی دهد.

این کتاب ارزشمند با تصحیح و تحقیق دکتر علیرضا عباسیان و ویراستاری دکتر مجید انوشیروانی و با نظارت استاد دکتر محمدمهدی اصفهانی چاپ و منتشر شده است.

 

اعلام منابع آزمون دستیاری تخصصی طب سنتی ایران

منابع آزمون دستیاری تخصصی طب سنتی ایران (PhD) اعلام شد.

نکته قابل توجه در این اطلاعیه که می‌توانید آن را در سایت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (دبیرخانه طب سنتی ایران) بخوانید، اعلام تعدادی از مداخل پزشکی جدید از دروس اصلی (ماژور) یعنی داخلی، زنان، جراحی، اطفال و عفونی است.

نکته مهم دیگر نیز اعلام کتاب «مروری بر کلیات طب سنتی ایران» به عنوان یکی از منابع طب ایرانی است که همین‌جا به مؤلفان آن، آقایان دکتر محسن ناصری، دکتر حسین رضایی‌زاده و دکتر رسول چوپانی تبریک می‌گوییم. ضمن آن که ویرایش دوم این کتاب نیز توسط این عزیزان و آقای دکتر مجید انوشیروانی در دست انجام است و به زودی منتشر خواهد شد.

 

گام هفتم: قانون کوچک

شیخ‌الرئیس پور‌سینا، نامی پرفروغ و خیره‌کننده است که بر جلد هر کتابی حک شده باشد نگاه بیننده را بی‌اختیار می‌رباید. از دوست‌داران عرصه معقولات باشیم یا طب، ریاضیات و یا موسیقی تفاوتی نخواهد کرد، و مطمئناًَُ علت چنین امری بی‌نیاز از شرح و تفسیر است!

اینک فرض کنید پس از گذشت چندین قرن از حیات این نابغه ایرانیِ جهان‌وطن و فهرست شدن آثار موجود و مفقود او، ناگهان کتابی در اختیارتان قرار گیرد که در هیچ فهرست‌واره‌ای از آثارش ثبت نشده باشد؛ در آن صورت شوق مطالعه و آگاهی از محتوای آن شعله‌ورتر است، حتی اگر صحّت انتساب آن به شیخ ضعیف باشد یا تضعیف شود. اثری که در پیش رو دارید حامل چنین اوصاف و پیامی است. این اثر ترجمه کتابی با عنوان «القانون الصغیر فی الطب ابن سینا» به تصحیح «احمد فرید المزیدی» است که به دست توانای دکتر شاکر لوایی به پارسی برگردانده و توسط دکتر حسین رضایی‌زاده تحقیق ویراستاری شده است.

کتاب، پس از حمد و ستایش الهی، با مقدمه‌ای درباره کلیات آناتومی و بیان اندامهای مفرد و مرکب آغاز می‌شود. بخش دوم آن راجع به بیان قوا و خواص گیاهان دارویی و بطور کلی ادویه مفرده است و در بخش سوم به کلیاتی در باب انواع بیماری‌ها، علائم و نسخة درمانی آنها به زبانی همگانی و سهل‌العمل پرداخته است.

«قانون کوچک» در قالب طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران به چاپ رسیده است.

 

گام ششم: تحفه سلیمانیه

در میان شخصیت‌های برجسته و ممتاز پزشکی دوران تمدن اسلامی، جایگاه محمد بن زکریای رازی، هم به لحاظ پیشگامی، هم به لحاظ شأن علمی و نوآوری و هم به لحاظ خُلقیات و مردم‌مداری، استثنایی و منحصربفرد است. از این رو، هرکس اندک جستجو و کنکاشی در تاریخ پزشکی ایران و دیگر سرزمین‌های اسلامی کند در برابر عظمت علمی و سجایای انسانی او عمیقاً احساس کرنش و تواضع می‌کند و بزرگداشت این ویژگی‌ها،‌ بی آنکه از ارزش دیگر بزرگمردان تاریخ پزشکی ما بکاهد، رازی را در منزلتی متفاوت مطرح می‌سازد.

تألیفات بسیار رازی، که هر کدام در حدّ برترین‌ها است، آدمی را به شگفتی وامی‌دارد که چگونه دانشمند جامع‌العلومی چون او، همزمان با پاسخگویی به نیازهای انبوه بیماران، از لحظه‌های عمر پربرکت خود برای به جای نهادن میراثی اینچنین ارزشمند که قرن‌ها به عنوان سرچشمة زلال دانش و تجربه، تشنگان علم را سیراب کند به بهترین وجه بهره گرفته است.

کتاب گرانقدر «طب الفقراء» یا «من لایحضره الطبیب» که اینک نسخة تصحیح شده‌ای از ترجمة فارسی آن در پیش روی است، گذشته از آن که سراسر، سرشار از دستورالعمل‌های سهل‌الحصول درمانی است، در شرایطی که دسترسی به طبیب حاذق برای مردم میسّر نبوده است، راهنمای خوبی برای آنها و طبیبان و درمانگران متفرّقه در طول زمانی به وسعت حدود یک هزار سال بوده است.

«تحفة سلیمانیه» اثر علاءالدین محمّد طبیب، از پزشکان صاحب‌نام دوران شاه سلیمان صفوی، ترجمه‌ای از کتاب «من لایحضره الطبیب» است که با تصحیح دکتر ناصر رضایی‌پور و خانم پریسا مزیّنی و در قالب طرح احیای میراث مکتوب طب سنتی ایران منتشر شده و به دوست‌داران علم و میراث عظیم پزشکی ایران ارایه شده است. باشد که فرصت تازه‌ای برای بازخوانی و جستجو در این اثر ماندگار رازی بزرگ فراهم گردد.